مقدمه

هنگام طراحی یک کنش اجتماعی یا کارزار حمایتی، شناسایی ذینفعان کار مهمی است. کنشگران مدنی باید میزان نفوذ، قدرت و علایق حامیان و همچنین مخالفان را درک کنند. سپس کنشگران مدنی می توانند براساس تجزیه و تحلیل سطح نفوذ وعلایق ذینفعان کلیدی اقدامات خود را اولویت بندی کنند.

تجزیه وتحلیل ذی نفعان به طیف وسیعی از تکنیک ها برای ترسیم نقشه ی قدرت و درک جایگاه آنان و دیدگاهِ افراد و گروههایی اشاره دارد که به یک کنش اجتماعی، علاقه مند بوده و یا احتمالاً تحت تأثیر آن اعم از مشبت یا منفی می باشند.

تجزیه و تحلیل ذینفعان می تواند در درک چشم انداز تغییرات و روشهایی که ممکن است کنشگران مدنی بر نتیجه روند سیاست تغییرتأثیر بگذارد، بکار آید. تجزیه و تحلیل ذینفعان برای درک چشم اندازِ سیاستِ تغییر در کش های اجتماعی بسیار مفید و سازنده است، اما، از آنجا که تمام تحلیل های ذینفعان بر سیاست تغییر خاصی در اجتماع متمرکز می باشند، در نتیجه اطلاعاتی که فراهم می آورند نیز فقط برای درک آن تغییرات و مساله خاص به درد می خورد. این ابزار تحلیلی، نقشه ی بسیار کارامد و ویژه ایی از بازیگران سیاسی - اجتماعی به ما ارائه می دهد.

متغیرهای زیادی در تحلیل افراد ذی نفعان وجود دارد. به طور كلی این رویكرد تحلیلی، کاربردی محسوب می گردد كه ریشه در تصمیم گیری های برنامه محور و بکارگیری بهینه از منابع دارد. پیامد این رویكرد و شیوه ی دقیق تاثیر گذاری آن بر کنش اجتماعی، بستگی به آن موارد خاصی دارد كه تحلیل را برای آن عمل بکار می بریم.

مفهوم تجزیه وتحلیل ذی نفعان

"ذینفعان" را می توان بدین گونه تعریف کردد:

هر فرد، گروه یا موسسه ای که علاقه وافری به موضوع کنش اجتماعی داشته باشد ویا کسانی که به طور بالقوه اعم از مثبت یا منفی تحت تأثیر فعالیت های کنش اجتماعی قرار می گیرند و در صورت تغییر یا ثابت ماندن شرایط چیزی برای بردن یا از دست دادن دارند بکار برده می شود

ذینفعان به افراد و گروههایی اطلاق میشود که برای دستیابی به اهداف کنش اجتماعی میبایست مورد توجه قرار گیرند و مشارکت و پشتیبانی آنها برای موفقیت یا شکست کنش اجتماعی امری حیاتی است. این تحلیل تمامی ذینفعان اصلی و ثانویه را شناسایی میکند که علاقه وافری به مباحث مربوط به کنش اجتماعی یا کنش سیاست دارند. هدف از تجزیه وتحلیل ذی نفعان ایجاددیدگاهی استراتژیک از بازیگران و آرایش نیروهای سیاسی – اجتماعی در مواجه با کنش اجتماعی است. این تحلیل همچنین خواهان گسترش روابط بین ذینفعان مختلف و مسائلی است که آنها بیشتر بدان توجه دارند.

چرا تجزیه وتحلیل ذی نفعان اهمیت دارد

در نهایت، تمامی کنش های اجتماعی ها به انتخاب ذینفعانی وابسته اند که بتوان با آنها به طور مشترک در راستای اهدافی کار کرد که فرصت ها و تهدیدات موجود در رابطه با مسایل محیطی کلیدی شما را کاهش داده یا افزایش دهد.

تجزیه وتحلیل ذی نفعان می تواند به یک کنش اجتماعی کمک کند تا موارد زیر را شناسایی کند:

• منافع تمامی ذینفعانی که ممکن است کنش اجتماعی را تحت تأثیر قرار دهند یا خود تحت تأثیر قرار گیرند.
• چالش ها یا خطرات بالقوه ایی که می تواند کنش اجتماعی را به خطر بیندازد.
• فرصت ها، روابط و مناسباتی که می تواند در حین انجام کنش اجتماعی ایجاد شود.
• افراد و گروه هایی که می بایست آنها را برای شرکت در مراحل مختلف کنش اجتماعی تشویق کرد.
• استراتژی ها و رویکردهای مناسب برای مشارکت افراد ذینفع در تمامی مراحل انجام کنش اجتماعی
• راه های کاهش تأثیرات منفی کنش اجتماعی بر روی گروه های محروم و آسیب پذیر.
• مشارکت کامل افراد ذینفع در طراحی و اجرای کنش اجتماعی کلید موفقیت است

مشارکت ذینفعان در کنش های اجتماعی

• برای کنشگران مدنی روشن می سازد كه چگونه کنش های اجتماعی یا سیاست های تغییر ممکن است زندگی افراد را تحت تأثیر قرار دهد.
• در حفظ پایداری و توسعه کنش های اجتماعی موثر است.
• اگراز ابتدای کنش اجتماعی مشارکت داده شوند، احساس مالکیت ایجاد می کند.
• هم برای کنشگران مدنی در حین کنش اجتماعی و هم برای ذینفعان فرصت های یادگیری را فراهم می سازد.
• موجب ظرفیت سازی شده کنشگران شده و مسئولیت پذیری و پاسخگویی را افزایش می دهد.

چه زمانی می بایست از تجزیه وتحلیل ذی نفعان استفاده کرد؟

می توان تجزیه وتحلیل ذی نفعان را در تمامی مراحل چرخه کنش اجتماعی انجام داد، ما قطعاً می بایست در ابتدای یک کنش اجتماعی یا برنامه تغییر انجام شود. به ویژه در مرحله تعریف کنش اجتماعی، تجزیه وتحلیل ذی نفعان یک مولفه مهم در تحلیل موقعیت است

تجزیه وتحلیل ذی نفعان موجب می شود شناسایی اولیه ای از ذینفعان کلیدی به دست آید که به ما نشان می دهد چه کسی و گروههایی مهم و تاثیرگذاربوده و چگونه می توان آنها را در برنامه مشارکت داد. در مرحله طراحی، تحلیل دقیق افراد ذینفع، که شامل همه ذینفعان اصلی است، به شکل گیری توسعه ی کنش های استراتژیک و اطلاع رسانی در مورد تحلیل ریسک کمک می کند. در مرحله پیاده سازی و انجام کنش اجتماعی، تجزیه و تحلیل ذینفعانان کمک می کند تا مشخص شود چه کسی، چگونه و چه زمان ذینفعان باید در فعالیت های کنش اجتماعی شرکت کنند. بعداً، در طول مراحل تحلیل / سازگاری و همچنین اشتراک، تجزیه و تحلیل ذینفعان در نقش یادآورعمل کرده و معیاری را عرضه می دارد که بوسیله ی آن کنش های اجتماعی بتوانند تأثیر تعامل خود را با طرف های ذینفع، چه حامی و چه مخالف، مورد ارزیابی و پایش قرار دهند.

علاوه بر آن، تجزیه وتحلیل ذی نفعان زمان مناسبی است برای آنکه بدانیم جنسیت افراد به عنوان عاملی که درتوسعه و اجرایِ فعالیت های آتی محسوب شود، نقشی دارد یا خیر. به وضوح مشخص شده است که احتمال دارد تبعیض جنسیتی از تأثیر و اثربخشی کنش های اجتماعی و سیاست های تغییر بکاهد. وارد کردن زنان به عنوان ذینفعان اصلی در کنش های اجتماعی، این پتانسیل را دارد كه هم مدیریت بهتری از منابع اصلی داشته باشیم وهم رفاه اجتماع بهبود یاید. تحلیل جنسیت شامل ارزیابی موارد زیر است:

• توزیع وظایف، فعالیت ها و پاداش های مربوط به تقسیم کار در مکانی خاص یا در سرتاسر یک منطقه ؛
• جایگاه های نسبی زنان و مردان از منظر نمایندگی و نفوذ ؛ و
• مزایا و بازدارنده های مربوط به تخصیص وظایف به زنان و مردان.

چگونگی توسعه و کاربردتجزیه وتحلیل ذی نفعان

با توجه به تأثیر بالقوه دیدگاه و نفوذ ذینفعان در موفقیت یک کنش اجتماعی، غالباً بهتر است چشم انداز وسیعی از تجزیه و تحلیل ذینفعانان را در طول مراحل، تعریف و طراحی کرده واطمینان حاصل کنید منافع و مسایل مرتبط با کلیه ذینفعان به طور موثری در حین مراحل اجرا و تحلیل / سازگاری در نظر گرفته شده است.

روشهای متفاوتی برای تحلیل افراد ذینفع وجود دارد. برگزاری کارگاه، تشکیل گروههای متمرکز و کانونی و انجام مصاحبه سه رویکرد رایج است. درمدتِ چرخه کنش اجتماعی شما می توانید از هر سه روش استفاده کنید، و این تکنیک را با نیازهای روز افزونِ کنش اجتماعی تطبیق دهید. هر رویکردی که بکار برده شود، سه مرحله اساسی در تجزیه و تحلیل ذینفعان وجود دارد: 1) شناسایی ذینفعان اصلی و علایق آنها (چه مثبت و چه منفی) در کنش اجتماعی. 2) ارزیابی تأثیر، اهمیت و میزان تأثیر بر هر یک از افراد ذینفع. و 3) شناسایی آنکه چگونه به بهترین نحو، ذینفعان را درکنش اجتماعی مشارکت دهیم.

درس هایی که می گیریم

دستیابی به چشم اندازی بزرگ وبلند پروازیهای فزاینده در بسیاری از کنش اجتماعی ها نیازمند تعهد به گفتگو وهمکاری با طیف متنوعی از ذینفعان است. گفت وگویی باز و شفاف برای موفقیت در درازمدت امری حیاتی است. کنشگران مدنی بخشی از درسهای مربوط به همکاری افراد ذینفع را آموخته اند:

• ذینفعان می بایست قبل از هرمشارکتی اهداف هر همکاری مشترک را مشخص کنند. اهداف به ما درشناسایی و مورد هدف قرار دادن آن دسته ازعلایقی که باید در فرآیندهای همکاری ارایه شوند، و آنهایی که می توانند کنار گذاشته شوند، کمک می نماید.
• اختصاص دادن زمان کافی برای بررسی نظرات ذینفعان، ارزش ها و دیدگاه هایشان امری ضروری است به گونه ای که به بینش درستی از منظر انسانی و سازمانی برسیم.
• کلیه ذینفعان اصلی در صورتی که می خواهند به نتایج موفقیت آمیز دست یابند، باید در طراحی و اجرای سیاستِتمامی کنش اجتماعی ها با یکدیگر مشارکت داشته باشند.
• همیشه تصمیم گیری در مورد اینکه چه کسی " در داخل " یا " بیرون " یک فرآیندِ همکاری قرار خواهد گرفت، به نتایج و پایداری کنش اجتماعی بستگی دارد.
• مشارکت ذینفعان نباید انحصاری بوده و یا تحت کنترل یا سلطه یگ گروه خاص واقع شود.
• کلیه افراد ذینفع با تعصبات و سوگیری های خاص برای گوش دادن و یادگیری از یکدیگر وارد روند کار می شوند.
• همکاری ذینفعان فرایندی است که نیاز به ایجاد فرصت و فضا برای شرکت کنندگان جهت گوش دادن و یادگیری از یکدیگر دارد. لازم است فضایی برای ذینفعان فراهم آید تا آنها قادرباشند چشم اندازها و برنامه های خود را گسترش داده و با یکدیگر به اشتراک بگذارند.
• نظارت و ارزیابی ماهیت همکاری به اندازه ی سنجش نتایج خاص کنش اجتماعی، حایز اهمیت می باشد.</div>